دانستنی ها در مورد ستاره قطبی و ساعت ستاره ای

[!!Maryam!!]

ستاره قطبی

ستاره قطبی یا ستارهٔ شمالی ستاره‌ای است که بسیار نزدیک به امتداد محور زمین بر کره سماوی باشد، و جهت شمال (در نیمکره شمالی) یا جنوب (در نیمکره جنوبی) را نشان می‌دهد؛ و ستاره‌ای است که با این موقعیت محلش نسبت به ناظر ساکن روی زمین تغییر نمی‌کند. در حال حاضر این موقعیت از آن ستاره جُدَی است که با قدر ظاهری ۲/۱ درخشانترین ستارهٔ صورت فلکی خرس کوچک است، اما به دلیل حرکت تقدیمی زمین این مکان تغییر می‌کند. در ۴۰۰۰ سال پیش ستاره قطبی ستاره اتا آبمار بود، ۳۰۰۰ سال پیش ستاره قطبی ستاره ثعبان، و در سال ۱۴۰۰۰ میلادی ستارهٔ قطبی ستارهٔ نسر واقع خواهد بود.

زمین دور محوری فرضی که از شمال و جنوب کرهٔ زمین می‌گذرد می‌چرخد. این چرخش زمین موجب می‌شود که ما تصور کنیم همهٔ ستاره‌های آسمان حول محوری می‌چرخند(حرکت ظاهری دارند)، که در محل محور گردش آن‌ها ستارهٔ قطبی می‌درخشد؛ ستارهٔ پرنوری که جایش در آسمان ثابت است. دلیل عدم حرکت ظاهری ستارهٔ قطبی این است که این ستاره در امتداد محور چرخش زمین قرار دارد.

در شب می‌توان به وسیلهٔ ستارهٔ قطبی و دب اکبر زمان را تشخیص داد. روش آن در مدخل ساعت ستاره‌ای آمده است.

همچنین توسط ستاره قطبی می‌توان عرض جغرافیایی را تعیین کرد.

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.

مسیر قطب شمال سماوی، به خاطر حرکت تقدیمی کره زمین، با تاریخ‌های میلادی نشان‌داده شده روی تصویر.

ستاره قطبی شمالی

در نیم‌کرهٔ شمالی زمین ستارهٔ جُدَی با تقریب بسیار خوبی جهت شمال جغرافیایی را نشان می‌دهد؛ یعنی اگر رو به آن بایستیم، درست به سمت شمال ایستاده‌ایم. برای یافتن ستارهٔ قطبی روش‌های مختلفی وجود دارد:

به وسیلهٔ ستاره‌های ملاقه‌ای شکل «دب اکبر» (صورت فلکی هفت برادران): هر گاه دو ستارهٔ پایانی پیالهٔ ملاقه را به هم وصل کنیم، و ۵ برابر فاصلهٔ میان دو ستاره به سمت بالا ادامه دهیم، به ستارهٔ قطبی می‌رسیم.

به وسیلهٔ ستاره‌های W شکلِ «ذات‌الکرسی»: هرگاه وسط W را حدود ۵ برابر فاصلهٔ دو ستارهٔ اضلاع آن به سوی بالا ادامه دهیم، به ستارهٔ قطبی می‌رسیم. ذات‌الکرسی نسبت به دب اکبر به ستارهٔ قطبی نزدیک‌تر است، ولی یافتن آن در آسمان مشکل‌تر است.

ستارهٔ قطبی، خود آخرین ستارهٔ دستهٔ ملاقهٔ صورت فلکی ملاقه‌ای شکل «دب اصغر» است.

مهمان نميتواند عکس هاروببيند براي ثبت نام اينجا کليک کنيد

از آن‌جا که ستاره‌ها به محور ستارهٔ قطبی در آسمان می‌چرخند، ممکن است پیالهٔ دب اکبر و همچنین دیگر صورت‌های فلکی را صحیح یا وارون یا یه کناره ببینید.

ستاره قطب جنوبی

در حال حاضر هیچ ستاره پرنوری به عنوان ستاره جنوبی، مانند ستاره جدی به عنوان ستاره شمالی وجود دارد، موجود نیست. سیگما هشتک نزدیک‌ترین ستاره قابل رؤیت با چشم غیرمسلح به قطب جنوب است(با فاصله زاویه‌ای یک درجه از قطب جنوب)، ولی کم‌فروغ بودن آن(با قدر ظاهری حدود ۵.۵ این ستاره)، آن‌را از استفاده عملی به عنوان ستاره قطب جنوب خارج می‌سازد. در روی خط استوا، و اندکی بالا و پایین آن، هم می‌توان ستاره جدی را در آسمان دید، و هم صورت فلکی چلیپا را می‌توان دید.

مهمان نميتواند عکس هاروببيند براي ثبت نام اينجا کليک کنيد

ساعت ستاره‌ای

ساعت ستاره‌ای به اندازه گیری و تشخیص و تطبیق زمان در شب به وسیلهٔ ستارگانی شاخص گفته می‌شود. این روش معمولاً به کمک ستارهٔ قطبی بعنوان یک نقطه ثابت، با مقایسه و سنجش جابجایی بعضی ستارگان دب اکبر در هر فصل نسبت به زمان متعارف می‌باشد.

پیشینه
اینگونه زمان‌سنجی شبانه در کنار ساعت آفتابی به ضمیمه تقویم نجومی در مصر باستان معمول بوده است.


محاسبه زمان رسمی
ساعتی با مرکزیت ستارهٔ قطبی در آسمان شب فرض می‌شود که عدد ۱۲ شب آن رو به بالاست، و «امتداد دو ستارهٔ پایانی ملاقهٔ دب اکبر در راستای ستارهٔ قطبی» عقربهٔ ساعت‌شمار آن است. به کمک این محاسبه زمان حقیقی روزانه بدست می‌آید. عقربهٔ ساعت‌شمار آن بامداد (ساعت رسمی؛ ۰۰:۰۰ دقیقه) ۱۹ اسفند (۹ مارس) بر نصف النهار ناظر -عمود- قرار دارد.

این ساعت حرکت پادساعتگرد (خلاف جهت عقربه‌های ساعت) دارد و ۲۴ ساعته است که اعداد آن خلاف جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخند: ساعت ۱۲ شب بالاست، ساعت ۶ صبح سمت چپ است، ساعت ۱۲ ظهر پایین است، و ساعت ۶ عصر سمت راست است.
این ساعت در ۱۹ اسفند درست کار می‌کند، برای گردش و محاسبه درست آن در دیگر روزهای هجری خورشیدی، به ازای هر ۱ ماه تفاوت، ۲ ساعت و به ازای هر ۱ روز تفاوت، ۴ دقیقه کم یا زیاد می‌شود. به نظر می‌رسد میزان دقت آن در بیشتر شبها حدود ۲ دقیقه باشد.



نمونه گردش زمان رسمی
برای نمونه در بامداد رسمی اول فروردین بصورت پادساعتگرد این ساعت حدود ۰۰:۴۴ دقیقه را نمایش می‌دهد که با کسر ۴۴ دقیقه به ازای ۱۱ روز تفاوت با ۱۹ اسفندماه، ساعت استاندارد ۰۰:۰۰ بدست می‌آید.



زمان‌سنجی حقیقی
به کمک این ساعت زمان حقیقی (ظاهری یا طبیعی) روزانه بدست می‌آید. این ساعت حوالی بامداد ۱۵ اسفند (۵ مارس) بر نصف النهار ناظر، زمان نیمه شب حقیقی (نقطه مقابل ظهر) را نشان می‌دهد (برای تهران ۰۰:۱۶ دقیقه) و برای بدست آوردن زمان حقیقی دیگر روزها، باید مابازای تفاوت هر ماه، دو ساعت و هر روز (در اینجا نسبت به نیمه اسفندماه) ۴ دقیقه همراه با تفاضل روزانه زمان حقیقی (تفاضل ظهر روز مورد نظر با ۱۲:۱۶) اعمال گردد. از جمله فواید محاسبه زمان حقیقی، بدست آوردن ظهر حقیقی، که زمان مقابل نیمه شب حقیقی است و محاسبات طلوع و غروب و به تبع اوقات شرعی است. در قدیم ساعتهای ظهرکوک شبیه به این شیوه ساعت ستاره‌ای (حقیقی) عمل می کرده است.



نمونه گردش زمان حقیقی
برای نمونه در بامداد حقیقی اول فروردین بصورت پادساعتگرد این ساعت حدود ۰۱:۱۲ را نمایش می‌دهد. که با کسر ۶۰ دقیقه به ازای ۱۵ روز تفاوت با نیمه اسفندماه، ساعت بامداد حقیقی اول فروردین ۰۰:۱۲ دقیقه خواهد بود. این بدان معناست که ظهر حقیقی تهران در این روز نیز متقابلاً ۱۲:۱۲ دقیقه است.



تطبیق ساعت حقیقی با رسمی
به کمک ستارگان محاسبه زمان روزانه حقیقی (طبیعی) بسادگی ممکن است، برای تطبیق و تبدیل آن در هر شب با زمان متوسط (رسمی) باید از تفاضل زمان حقیقی با متوسط کمک گرفت. میزان تفاوت روزانه ظهر (نیمروز حقیقی) با ساعت ۱۲ رسمی (نیمروز متوسط) یک نقطه این تفاضل را نشان می‌دهد.

مهمان نميتواند عکس هاروببيند براي ثبت نام اينجا کليک کنيد

ستاره‌های پیراقطبی شمالی که دور ستاره قطبی (جُدَی) می‌چرخند. چنان‌که دیده می‌شود، ستاره جدی تقریباً در مرکز و ثابت است و ستاره‌های پیراقطبی همواره بگرد آن در چرخشند. که به کمک آنها بعنوان عقربه ساعتگرد می توان زمان شبانه را محاسبه کرد. (در این تصویر نزدیکترین خط ترسیم شده از هفت ستاره دب اکبر تا جدی، دو ستاره انتهای ملاقه دب اکبر را نمایش می دهد.)

دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.